درباره اتودها در موسیقی بیشتر بدانیم

اتود به قطعاتی از موسیقی می­گویند که به منظور آموزش، و عموما برای یک ساز، (بیشتر برای پیانو) تصنیف شود. و این گونه قطعات کوتاه، که اکثرا در مجموعه­ هایی گردآوری می­شوند راهگشایی هستند برای فرم های گوناگون، و مسائل تکنیکی در نوشتن متن یا اجرای موسیقی.

هرچند پیش از قرن نوزدهم به یک قطعه موسیقی «اتود» نمی­گفتند، اما از مدتها قبل از آن، ساختن چنین قطعات آموزشی مرسوم بود. برای مثال می­توان از درس های پورسل[1] (1695-1659)، و هندل (1759 – 1685) در انگلستان، و سونات های دُومنیکُو اسکارلاتی (1757-1685) در ایتالیا نام برد، که تالیفات آموزشی آنها در جزوه هایی به نام «تمرین­های موسیقی» به چاپ رسیده است.

بعضی از قطعات تله­مان (1767-1681)، و از آن همهمتر «لاویه بین تامپره»[2]، اثر معروف یوهان سباستیَن باخ (1750-1685) از آموزنده­ترین قطعات آموزشی است. باخ در این قطعه بسیاری از مسائل مانند قرار دادن هر انگشت برای اجرای هر نُت و تکنیک های «سازی» را در کمال استادی به جویندگان هنر می­آموزد.پاره­ای از ساخته­های موسیقی­دانان فرانسوی مانند فرانسوا کوپْرَن (1733-1668) و ژان فیلیپ رامُو (1764-1683) نیز به نوعی آموزشی هستند و شیوه نواختن جدیدی را ارائه می­دهند.

در قرن نوزدهم با ظهور نوازندگان بزرگ پیانو مانند لیست، و هومِل، و نوازنده چیره­دست ویولون پاگانینی، نوشتن این گونه اتودها برای کشف دشواری های مخصوص این سازها بیشتر توسعه پیدا کرد، و از جمله گام های آرپژها، تریل­ها، دوبل آکوردها تیِرس E، اُکتاوها، آکوردهای متوازی، و غیره در پیانو، و حرکات کششی و سریع و دوسیمه­ها در ویولن، موضوعاتی برای این اتودها پدید آوردند. لیکن تهور در نوشتن چنین اتودهایی به بزرگان هنر اختصاص دارد، و اصولا این اتودها به دقایق و جزئیات در سطحی بسیار بالا و والا می­پردازند، و کمتر به مسائل ساده تکنیکی توجه می­کنند. در قرن نوزدهم دفترچه­های بسیاری «اتود» برای پیانو منتشر می­شود، که از آن میان اتود با چهل و دو تمرین تالیف از یوهان باپتیست کرامِر، گرادوس اوپارناسُوم و (Gradus and Parnassum) کلمنتی چندین اثر از چرنی، موشلِس، هومِل معروفترند. اما با ظهور آهنگسازانی چون شوپن، شومان، و لیست این امر وارد مرحله جدیدی شد، زیرا اتودهای آنان نه تنها جنبه اموزشی دارند بلکه هر کدام به صورت قطعه کاملی در کنسرت ها نواخته می­شوند، که از میان یک رشته اتودهایی که این سه آهنگساز بزرگ خلق کرده­اند می­توان 24 اتود اپوس 10 و 25، (1837 – 1833) شوپن و اتودهای سمفونیک برای پیانو اپوس 13 از شومان و 12 اتود از فرانتس لیست (1851) را نام برد.

اتودها تا اوایل قرن بیستم همچنان به حیات خود ادامه می­دهند، و به خصوص آهنگسازانی نظیر اسکریابین 24 اتود، اپوس 8، اپوس 42 و اپوس 65 را در سال های 1895، 1904، 1912 می­آفریند. و آخرین مجموعه اتود، از کلود دوبوسی است به نام دوازده اتود برای پیانو (1916)، که آهنگساز این نوع از موسیقی را با بدعت ها و نوآوری ها همراه می­سازد.

بعد از دوبوسی اتودها تا مدتی بی­یار و یاور می­مانند. تا آن که الیویه مِسیان چهار اتود ریتم (1949) را برای پیانو منتشر می­سازد. و اخیرا نیز آثار الکترو آکوستیک از آهگسازانی مانند پی­یِر شِفِر، پی­یر هانری، کارل هاینتز اشتوکهاوزن به چاپ رسیده است، که نام اتود را بر ساخته­های خود نهاده­اند و در این ردیف باید از اتودهایی برای ساز تنها تالیف لوچیانو بریو، که در سال 1958 انتشار یافت یاد کرد، که ظاهرا از اخرین آثار موفق در این نوع از موسیقی است.

* H. Purcelle هانری پورسل آهنگساز انگلیسی در قرن هفدهم.

منبع: آثار کلیدی موسیقی  نویسندگان: ژان ژاک سولی و گی للون ترجمه ی محمد مجلسی